Μέσα στο κρητικό εδεσματολόγιο σπουδαία θέση τόσο από νοστιμιά όσο και από διατροφική αξία έχει ο ξινόχοντρος. Είναι ένα παρασκεύασμα που συνδυάζει με μεγάλη επιτυχία την πρωτεΐνη από το γάλα και τους μη επεξεργασμένους υδατάνθρακες από το αλεσμένο στάρι που περιέχει. Για να μη δημιουργείται σύγχυση, διευκρινίζω ότι χόντρο στη Κρήτη λέμε το χοντροαλεσμένο -πιο σωστά το σπασμένο- σιτάρι και το χρησιμοποιούμε σε πάρα πολλά φαγητά (θα δώσω συνταγές τους προσεχώς). Παλιότερα άλεθαν το στάρι στο χειρόμυλο, απαραίτητο εργαλείο κάθε νοικοκυριού.

Από το site:https://www.apostoloi.org (μουσειακό είδος τώρα!)

Ο ξινόχοντρος είναι το προϊόν που προκύπτει με την ανάμειξη ξινισμένου γάλακτος και του χόντρου. Η καλύτερη εποχή για να φτιάξουμε ξινόχοντρο είναι οι μέρες του Αυγούστου. Από παλιά, τότε που η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου τηρούνταν σχεδόν καθολικά, το γάλα από τα πρόβατα και τα κατσίκια περίσσευε αυτές τις μέρες, και μια από τις πολλές χρήσεις του ήταν η παρασκευή αυτού του χαρακτηριστικού κρητικού εδέσματος. Άλλωστε οι υψηλές θερμοκρασίες της εποχής και τα μελτεμάκια που δεν λείπουν, βοηθούν στο να στεγνώσει σωστά, πράγμα που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να διατηρηθεί όλη τη χρονιά.

Θυμάμαι ότι όταν ήμουν παιδί η μάνα μου είχε ολόκληρους κουβάδες με γάλα που ξύνιζε και φύλαγε τον ξινόχοντρο σε κάτασπρα  σακούλια σαν μαξιλάρια. Παρόλο που δεν είχαμε δικά μας ζώα, φαίνεται ότι η υπερπαραγωγή γάλατος αυτή την εποχή επέτρεπε σ’ αυτούς που είχαν να το δωρίζουν σε φίλους. Κάποιες φορές θυμάμαι ότι το αγόραζε.

Είναι ιδανικό βραδινό το χειμώνα η σούπα με ξινόχοντρο. Ιδιαίτερα νόστιμη, τόσο αν χρησιμοποιηθεί ζουμί από κάποιο κρεατικό όσο και αν βράσει σκέτος με μια ντοματούλα. 

Αλλά και ζεστός, μόλις παρασκευαστεί, πασπαλισμένος με ζάχαρη είναι ένα πρωτότυπο γλύκισμα. Θυμάμαι ότι όποτε στη γειτονιά μας κάποια νοικοκυρά έφτιαχνε ξινόχοντρο, μια σεβαστή ποσότητα διαμοιράζονταν ζεστή – αν είχαν περάσει οι μέρες της νηστείας- σε όλες τις άλλες γειτόνισσες. Μάλλον υπήρχε και κάποιος υποβόσκων ανταγωνισμός για το ποιά τον έφτιαχνε καλύτερα…